Η ανύπαρκτη πρόληψη των δασικών πυρκαγιών

Κάθε καλοκαίρι γινόμαστε μάρτυρες πυρκαγιών που καταστρέφουν τους πολύτιμους δασικούς μας πνεύμονες και τις περιουσίες μας, ενώ δυστυχώς κινδυνεύουν ή/και χάνονται ανθρώπινες ζωές.

 Αντίθετα  με  άλλες  φυσικές  καταστροφές  όπως  οι  σεισμοί  ή  οι  ανεμοθύελλες,  οι  δασικές  πυρκαγιές είναι ασφαλώς ανάμεσα στις πιο προβλέψιμες. Όμως  μία ακόμη χρονιά, μπήκαμε στη μάχη των πυρκαγιών χωρίς να έχουμε ενισχύσει αποφασιστικά το κυριότερο μέσο προστασίας των δασών μας, την πρόληψη. 

 

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, από το συνολικό ποσό των 241.000.000 ευρώ ανά έτος που έχει διατεθεί για τη δασοπροστασία από διάφορες πηγές (ΠΔΕ, Πράσινο Ταμείο, ΕΣΠΑ, κ.λπ.) κατά την πενταετία 2015-2020 στις αρμόδιες Υπηρεσίες (Δασικές Υπηρεσίες Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, Περιφέρειες, Δήμους, Πυροσβεστικό Σώμα), μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορά στην πρόληψη. Το μεγαλύτερο ποσοστό (της τάξης του 70-80%) φαίνεται να έχει διατεθεί για δράσεις καταστολής, γεγονός που δείχνει τη γενικότερη τάση για μονομερή ενίσχυση της καταστολής. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το τρέχον ΕΣΠΑ, στον στόχο «Κλιματική Αλλαγή/Πρόληψη» που δύναται να χρηματοδοτήσει δράσεις πρόληψης και καταστολής δασικών πυρκαγιών, η ολοκλήρωση έργων αγγίζει μόνο το 25% του προϋπολογισμού. Από τα ποσά που έχουν διατεθεί μέχρι στιγμής, προκύπτει ότι το 82% έχει δοθεί για δράσεις καταστολής (κυρίως προμήθειες πυροσβεστικού/μηχανολογικού εξοπλισμού) και μόνο το 18% για δράσεις πρόληψης (π.χ. διαχείριση βλάστησης ή εξοπλισμό έγκαιρης ειδοποίησης). Η αδυναμία απορρόφησης των διαθέσιμων πόρων είναι χαρακτηριστική και σε άλλες περιπτώσεις. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος PREVAIL, στο προηγούμενο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013, από τα 87.000.000 ευρώ που ήταν διαθέσιμα στην Ελλάδα για πρόληψη δασικών πυρκαγιών, απορροφήθηκε μόλις το 15%. Αξίζει να σημειωθεί πως στις άλλες μεσογειακές χώρες το ποσοστό άγγιξε το 80% επί των αντίστοιχων ποσών.

 

Σε εμπρησμό από αμέλεια οφείλεται η πυρκαγιά στα Γεράνεια Ορη (Μάιος 2021) που μετέτρεψε σε στάχτη τουλάχιστον 55.000 στρέμματα δάσους. Η μεγάλη πυρκαγιά στη Σταμάτα (Ιούνιος 2021) οφείλεται επίσης σε αμέλεια. Ο διωκτικός μηχανισμός συνέλαβε στο πλαίσιο του αυτοφώρου με την κατηγορία του εμπρησμού σε δάση (από αμέλεια και από πρόθεση) συνολικά 40 δράστες. Από τους δράστες αυτούς, οι 37, κατηγορήθηκαν για εμπρησμό σε δάση από αμέλεια και οι 3, για εμπρησμό σε δάση από πρόθεση. Παρόλα αυτά ουσιαστική ενημέρωση και στοχευμένη επικοινωνία από Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας με συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. εργάτες γης και περιστασιακούς αγρότες, εργαζόμενους σε εξωτερικούς χώρους σε περιοχές υψηλού κινδύνου, μελισσοκόμους), με σκοπό την ευαισθητοποίηση τους σε θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης πυρκαγιών δεν είδαμε. Οι αναρτήσεις στον ιστότοπο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας https://www.civilprotection.gr/el/dasikes-pyrkagies δεν είναι προσβάσιμες για πολλούς συμπολίτες μας αλλά και ελλιπείς. Μας λένε σε κάθε ευκαιρία ότι ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αλλά φαίνεται ότι οι κατευθύνσεις για την επιτυχία αυτών των στόχων υποδεικνύονται από συγκεκριμένα κεφάλαια και με αμφισβητούμενες πολιτικές στοχεύσεις. Αν και η καταστροφή των δασών είναι μεγαλύτερο και διαχρονικό πρόβλημα η κυβέρνηση επέλεξε να ξοδέψει εκατομμύρια ευρώ για την ενημέρωση σχετικά με τα θέματα της πανδημίας και των εμβολίων και ελάχιστα για την ενημέρωση σε θέματα πρόληψης των πυρκαγιών.

Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας πρόληψης είναι η εναλλακτική διαχείριση της καύσιμης ύλης (EFI Discussion Paper 15, 2009) “Η τάση να υφίστανται μεγαλύτερες και περισσότερο καταστροφικές δασικές πυρκαγιές  είναι το τελικό αποτέλεσμα ελλειμματικών πολιτικών, οι οποίες είναι εντυπωσιακές στην  καταστολή της πυρκαγιάς αλλά υστερούν αναφορικά με τη διαχείριση της καύσιμης ύλης” (σ.51).  Αλλά και προς αυτήν την κατεύθυνση δυστυχώς είδαμε ότι η πολιτεία ελάχιστα δραστηριοποιείται. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται ολοκληρωμένη ανάλυση των αιτιών των πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο με σκοπό την προσαρμογή του αντιπυρικού σχεδιασμού στο πρόβλημα.

Δυστυχώς παρά το βαρύ τίμημα που πληρώνουμε, κάθε χρόνο ετοιμαζόμαστε για την αντιπυρική περίοδο αποκλειστικά με στόχο την καταστολή ενώ οι ειδικοί επιμένουν ότι πρέπει να υπάρξει ισορροπία μεταξύ πρόληψης και καταστολής, καθώς η πρόληψη στηρίζει την καταστολή και όχι το αντίθετο.

 

Γκιμίσης Βασίλης   M.Εd.  Μαθηματικός