Προβληματισμοί σχετικά με την αδειοδότηση και την απόρριψη βυθοκορημάτων στο

Σαρωνικό.

Με την υπ’ αριθμό 3122.1-Τ11/22673/28.3.2019  απόφαση από τον Γενικό Γραμματέα Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών επενδύσεων του ΥΕΝ επετράπη  η διενέργεια βυθοκορήσεων για την κατασκευή του έργου επέκταση επιβατικού λιμένα (Νότια Ζώνη – φάση Α.  Με την υπ’ αριθμό 11021/30-7-2018 απόφαση του Γενικού Διευθυντή Περιβαλλοντικής πολιτικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και ενέργειας) και με την αριθμό πρωτ. 2421.17/02/2020/1027/11-03-2020 χορήγηση άδειας απόρριψης του Κεντρικού Λιμενάρχη Πειραιά, δόθηκε η άδεια απόρριψης βυθοκορημάτων μεταξύ σε περιοχή  μεταξύ Σαλαμίνας, Αίγινας και των Φλεβών, των μικρών νησιών απέναντι από την ακτή της Βουλιαγμένης.

Στο πλαίσιο των προβλεπόμενων στο ν.4404/2016 (Α΄ 126) στην συνεδρίαση της 19-02-2019 της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ,) εγκρίθηκαν οι επενδύσεις που ορίζονται ως υποχρεωτικές στο Παράρτημα 7.2 του εν λόγω νόμου υπό την προϋπόθεση Υποβολής Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και έγκρισης αυτής σύμφωνα με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Αν και η πρώτη Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΚΥΑ 104050/17.05.2006) έγινε όταν δεν υπήρχε ακόμα στα χαρτιά η ιδέα της επέκτασης,  η συγκεκριμένη ΑΕΠΟ αποτέλεσε το πρώτο βήμα στην ιστορία αδειοδότησης του συγκεκριμένου έργου. Τελευταίο βήμα, την ώρα μάλιστα που τα έργα είχαν πλέον ξεκινήσει, η γνωμοδότηση της Περιφέρειας Αττικής στις 20 Μαΐου 2020 (Απόφαση Περιφέρειας Αττικής υπ’ αριθμό 84/2020). 

Οι εργασίες βυθοκόρησης ξεκίνησαν 31 Μαρτίου 2020. (Στις 31 Μαρτίου έβαλαν τις σημαδούρες, έφεραν τους γερανούς, έβγαζαν και πετούσαν. Αυτό γινόταν τότε. Κάθε μέρα και μέχρι αργά τη νύχτα, πολλές φορές και μέσα στη νύχτα…) 

Στις 12/5 πολίτες και σύλλογοι του Πειραιά κατέθεσαν προσφυγή και στις 22/5 κατέθεσαν  αίτημα αναστολής και προσωρινής διαταγής αναστολής η οποία τελευταία έγινε δεκτή από το ΣτΕ. Στις 11 Ιουνίου του 2020, ο πρόεδρος του Ε’ Τμήματος του ΣτΕ διέταξε προσωρινή παύση στα έργα της Πειραϊκής. Στις 29 Ιουνίου 2020 το ΣτΕ διευκρίνισε ότι οι υπόλοιπες εργασίες μπορούν να συνεχιστούν αλλά απαγόρευσε οριστικά τις βυθοκορήσεις. Αυτή η απαγόρευση παραμένει σε ισχύ μέχρι την οριστική απόφαση του ΣτΕ.

Η δειγματοληψία και οι χημικές αναλύσεις των βυθοκορημάτων της Πειραϊκής ανατέθηκαν στο Εργαστήριο Ανόργανης και Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η τεχνική μελέτη που εξεδόθει τον Ιανουάριο του 2018, κατέληγε στο συμπέρασμα πως «είναι δυνατή η θαλάσσια απόρριψή τους χωρίς να προκαλούν απολύτως κανένα πρόβλημα ρύπανσης» (σ. 29) και ότι , «δεν θα προκαλέσει μεταβολή της υπάρχουσας βενθικής πανίδας στον ευρύτερο χώρο της απόθεσής των » (σ. 30).  

Όμως ο κ. Β. Τσελέντης, (Καθηγητής Θαλασσίου Περιβάλλοντος τ. Δ/ντής Εργαστηρίου Θαλασσίων Επιστημών Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστήμιο Πειραιά) σχολιάζοντας τη μελέτη του  ΕΜΠ (Τμήμα Χημικών Μηχανικών) κάνει λόγο για  ελλείψεις και ότι δεν μπορεί να στοιχειοθετήσει το τελικό συμπέρασμα. Επίσης αναφέρει ότι  «Τα τοξικά μέταλλα Χρώμιο, Αρσενικό, Νικέλιο, Κάδμιο, Υδράργυρο και Μόλυβδο, οι συγκεντρώσεις στα ιζήματα είναι πάνω από τα όρια ERM (Effect Range-Median) των διεθνών προτύπων που συνήθως χρησιμοποιούμε για σύγκριση, δηλαδή: Επίπεδο όπου παρατηρούνται επιπτώσεις στους οργανισμούς σε όριο μεγαλύτερο από 65%. Αφορά τιμές συγκεντρώσεων πάνω από τις οποίες μάλλον προκαλούνται πολύ σοβαρές και μη αναστρέψιμες βλάβες στο θαλάσσιο έμβιο κόσμο.»

 Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. που  είναι ο υπεύθυνος φορέας για την παρακολούθηση της οικολογικής ποιότητας των ποτάμιων, παράκτιων και μεταβατικών υδάτων της Ελλάδας, βάσει της ΚΥΑ 140384/19-08-2011 (ΦΕΚ 2017/Β/9-9-2011) ...κατά το άρθρο 4, παράγραφος 4 του Ν. 3199/2003 (Α΄ 280)».) θεωρεί ότι οι απορρίψεις βυθοκορημάτων στην αδειοδοτημένη θαλάσσια περιοχή δεν αποκλείεται να προκαλέσει αλλαγές στο τοπικό οικοσύστημα. Από τα δεδομένα της μελέτης φαίνεται ότι τα βυθοκορήματα περιέχουν χημικά στοιχεία και ουσίες προτεραιότητας των οποίων οι συγκεντρώσεις είναι μεγαλύτερες από αυτές που υπάρχουν στα επιφανειακά ιζήματα του χώρου επανατοποθέτησης (σελ.8).  Επίσης επισημαίνει ότι το θεσμικό πλαίσιο με το οποίο γίνεται η περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης από τον Σύμβουλο-Μελετητή (ακολουθήθηκαν οι επιταγές του Ν. 4042/2012 και πραγματοποιήθηκαν δοκιμές εκπλυσιμότητας των ιζημάτων σύμφωνα με τον κανονισμό 2003/33/ΕΚ) χρειάζεται αναβάθμιση, επικαιροποίηση και εξειδίκευση (σελ. 2). Οι Παράμετροι Ποιοτικής Περιγραφής ενσωματώθηκαν στην ελληνική νομοθεσία τον Νοέμβριο του 2016 με την με Αριθ. οικ. 126635/2016 (ΦΕΚ 3799/Β΄/25.11.2016) Υπουργική Απόφαση. Ωστόσο, όπως περιγράφεται και στην έκθεση επικαιροποίησης της κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων της χώρας, η οποία υποβλήθηκε στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2018, δεν έχουν, ακόμα, θεσμοθετηθεί οριακές τιμές συγκεντρώσεων ρυπογόνων ουσιών στα ιζήματα. Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝΑΛΕ του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ), ορίστηκαν με την αριθμ. 126856/2017 (ΦΕΚ 11/Β΄/11.01.2017) Κοινή Υπουργική Απόφαση, ως αρμόδιοι φορείς για την παρακολούθηση της ποιότητας των θαλασσίων υδάτων και καθορίστηκαν οι υποχρεώσεις τους. Επιπλέον με την Αριθμ. οικ. 142569/29.12.2017 (ΦΕΚ 4728/Β) Υπουργική Απόφαση θεσπίστηκαν τα Προγράμματα Μέτρων για την επίτευξη ή τη διατήρηση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης στα θαλάσσια ύδατα. Η έναρξη των προγραμμάτων παρακολούθησης πραγματοποιήθηκε από τους 2 φορείς κατά το 2ο εξάμηνο του 2018.

Με βάση τα εθνικά κριτήρια (ΕΚΚΑΠ) που πρότεινε το ΕΛΚΕΘΕ (σχετική εισήγηση έγινε κατόπιν αιτήματος από πλευράς υπουργείου Περιβάλλοντος προς το ΕΛΚΕΘΕ για γνωμοδότηση που αφορούσε συγκεκριμένα την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων του ΟΛΠ), οι συγκεντρώσεις ξεπερνούν το ανώτατο στα 6 από τα συνολικά 8 βαρέα μέταλλα, τα οποία ελέγχει η τεχνική μελέτη. Σύμφωνα με τον καθηγητή Β. Τσελέντη τέτοιες υπερβάσεις, ενίοτε και υψηλότερες, διαπιστώνει κανείς αν ανατρέξει στα διεθνή πρότυπα.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι παρότι η μελέτη πραγματοποιήθηκε για την επέκταση του λιμανιού του Πειραιά στη νότια πλευρά για τις ανάγκες της κρουαζιέρας, περιλαμβάνει μόνο χημικές αναλύσεις βυθοκορημάτων που προέρχονται από το κεντρικό λιμάνι και έγιναν για ένα ξεχωριστό έργο (τη βυθοκόρηση του Κεντρικού Λιμένα). Στην τιμολόγηση του έργου, φαίνεται πόσο μακριά από την πραγματικότητα ήταν οι αναλυτές (της εταιρείας ENVECO). Θεωρούσαν ότι στο έργο της προβλήτας κρουαζιέρας θα προκύψουν μόλις 10.000 κυβικά μέτρα βυθοκορημάτων. Στην πράξη, το έργο πήρε άδεια απόρριψης 293.000 κυβικών μέτρων. Ως τώρα, σε επίμονες ερωτήσεις για την ποσότητα βυθοκορημάτων που έχουν ήδη απορριφθεί, απάντηση από τον ΟΛΠ και το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά δεν υπάρχει. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος εκτιμά πως η τεχνική εταιρεία είχε ήδη απορρίψει περίπου το 70% των βυθοκορημάτων του έργου.

Ακόμη σε ανακοίνωση του Πανελληνίου Συλλόγου Ιχθυολόγων Δημοσίου, μας ενημερώνουν ότι στην περιοχή αρμοδιότητας ΠΕ Πειραιά και ΠΕ Νήσων–σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Αλιείας Περιφέρειας Αττικής-ασκούν επαγγελματικά την αλιεία περίπου 750 σκάφη παράκτιας και μέσης αλιείας ενώ έχει την έδρα της και η Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου, η μεγαλύτερη της χώρας. Επιπρόσθετα εκτός από την αλιεία υπάρχει σημαντική ιχθυοκαλλιερητική δραστηριότητα καθώς λειτουργούν 20 μονάδες υδατοκαλλιέργειας και εδρεύουν 16 επιχειρήσεις Εμπορίας & Μεταποίησης Αλιευτικών προϊόντων. 

Όλο αυτό το πλήθος των επαγγελματιών τροφοδοτεί με αλιεύματα το σύνολο της Αττικής και γειτονικών Περιφερειών,και πολλά άλλα μέρη της Ελλάδος.

Με την απόρριψη των βυθοκορημάτων αλλοιώνεται η μορφολογία του βυθού και καταστρέφεται η χλωρίδα και η  ιχθυοπανίδα στις εκτάσεις που θα απορριφθούν, καθώς δημιουργείται μία υποθαλάσσια «χωματερή» 300.000 m² και έκτασης 180 στρεμμάτων εντός μίας ευρύτερα εγκεκριμένης έκτασης 5,4 Km². Η καταστροφή του θαλάσσιου οικοσυστήματος του Σαρωνικού, θα οδηγήσει σε οικονομικό αφανισμό χιλιάδες εξαρτώμενων επαγγελματιών από την αλιεία ενώ επισημαίνουν και τις υγειονομικές επιπτώσεις. Την ίδια άποψη έχει και ο  Β. Καψιμάλης, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ: «Υπάρχει πιθανότητα τα ψάρια να βιοσυσσωρεύσουν ρύπους, σε περίπτωση που τα υλικά αυτά είναι ρυπασμένα».

Να σημειωθεί επίσης ότι η πρώτη φορά που η μελέτη του ΕΜΠ τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση ήταν στην επόμενη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε ο ΟΛΠ (οριστικά το 2019), προκειμένου να ανανεώσει χρονικά τους περιβαλλοντικούς όρους του Master Plan. Όμως το έργο της προβλήτας κρουαζιέρας είχε ήδη αδειοδοτηθεί ενώ η νέα Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (master plan) του ΟΛΠ απορρίφθηκε από όλους τους δήμους και την Περιφέρεια Αττικής

Μετά από όλα αυτά υπάρχουν κάποια ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν για λόγους διαφάνειας και ενημέρωσης:  

Για ποιους λόγους δεν συμμετείχε  στη μελέτη και το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. που  είναι ο υπεύθυνος φορέας για την παρακολούθηση της οικολογικής ποιότητας των ποτάμιων, παράκτιων και μεταβατικών υδάτων της Ελλάδας, βάσει της ΚΥΑ 140384/19-08-2011 (ΦΕΚ 2017/Β/9-9-2011);

Γιατί δόθηκε η άδεια απόρριψης τον Μάρτιο του 2020 από τη στιγμή που  η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) δεν έχει κατατεθεί στην αρμόδια υπηρεσία, ενώ και η Άδεια Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) είχε λήξει από τις 30-06-2018; 

Γιατί δεν δέχονται να εφαρμόσουν το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης για διάστημα το λιγότερο δύο χρόνων, όπως πρότεινε το ΕΛΚΕΘΕ, για την ανίχνευση των πιθανών επιπτώσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον καθώς και για την έγκαιρη διαπίστωση της ενδεχόμενης αναγκαιότητας λήψης μέτρων;

Έχουν ελέγξει την κατάσταση των αλιευμάτων πέριξ της περιοχής εναπόθεσης των βυθοκορημάτων; Ποιες είναι οι γενικότερες επιπτώσεις στη δημόσια υγεία;

Δυστυχώς τα συμφέροντα στην περιοχή είναι τεράστια και το «άριστο» και «επιτελικό» μας κράτος καμία διάθεση δεν φαίνεται να έχει για να συγκρουστεί με αυτά ακόμη και πρόκειται για θέματα δημόσιας υγείας. Για αυτό δεν είμαστε αισιόδοξοι ότι θα έχουμε απαντήσεις. Οψόμεθα.

Γκιμίσης Βασίλης   M.Εd.  Μαθηματικός